سفره‌ی افطار کشیکچیان در دربار ناصری | سال ۱۲۲۶ شمسی | طراحی از امیل دوهوسه […]

روایت × خاطرات

بخشی از خاطرات لیدی شیل درباره‌ی عید فطر در ایران

لیدی شیل از اولین کسانی است در ییلاق تهران که هلال ماه شوال و عید فطر سال ۱۲۲۹ شمسی را رویت می‌کند و این خبر را به مسلمانان مژده می‌دهد. ماه رمضان و آداب و مراسم آن برای او جذاب و دیدنی است. او پروتستان است و آیین روزه را با رسم روزه‌داری کاتولیک‌ها مقایسه می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که مسلمانان در برپایی شعایر دینی کوشاتر و دقیق‌ترند.
لیدی ماری شیل در سال ۱۸۵۰ میلادی در ماموریت سفارت انگلستان به تهران، همراه همسرش، به ایران می‌آید. هیئت سفارت بریتانیا از راه قفقاز وارد خاک ایران می‌شود و دست آخر در تهران، در باغ ایلچی که آن زمان سفارتخانه است اقامت می‌گزیند. ورودش به تهران با افول اقبال امیرِکبیر و برآمدن میرزا آقاخان نوری همراه است و شاید کمتر نوشته‌ای به دقت او این واقعه را انعکاس داده باشد. لیدی شیل از همان اول با ذهن انگلیسی کنجکاوش بسیاری از وقایع ریز و درشت را ثبت می‌کند. آن‌چنان که همسرش نیز بعدها برای گزارش دادن به مقامات بریتانیا، نیم‌نگاهی به نوشته‌های او دارد. آنچه در ادامه می‌خوانید، گزارش او است از ماه رمضان و عید سعید فطر حدود ۱۷۰ سال قبل.

از چین تا بلگراد
در یکی از روزهای آخر اقامت ما در لواسان به مناسبت عید رمضان (عید فطر) کلیه‌ی روستاییان و خدمه جشن گرفتند. در این مراسم که در تمام کشورهای مسلمان از دیوار چین گرفته تا بلگراد اجرا می‌شود همه از این‌که ماه رمضان و دوران روزه به پایان رسیده است خوشحالی می‌کنند.


جست‌وجوی هلال ماه
در شب عید موقعی که مشغول قدم زدن بودیم، متوجه گروه‌های متعددی از مردم شدیم که سر به آسمان برداشته بودند و در جست‌وجوی هلال ماه نو بودند و سعی داشتند که تا قبل از ناپدید شدند هلال در تاریکی شب آن را رویت کنند. برای آن‌ها وجود یک بعدازظهر صاف و آسمان بدون ابر خیلی اهمیت دارد چون اگر نتوانند هلال ماه را در پشت ابرها مشاهده کنند باید یک روز دیگر را نیز روزه بگیرند. به همین علت است که جماعت نظاره‌کننده با چشمان باز و دقت فراوان در حالی که از ته دل آرزومند مشاهده‌ی ملکه‌ی شب هستند، دیدگان را به سوی آسمان می‌دوزند و سعی دارند که حتی در هوای ابری هم هرطور شده هلال ماه را در پشت ابرها ببینند. علی‌الخصوص که پاداشی هم نصیب شخص موثقی که مشاهده‌ی هلال ماه نو را تصدیق کند می‌شود ولی در مورد اخیر ما اولین کسی بودیم که این خبر خوشحال‌کننده را به آن‌ها اعلام کردیم و تقریبا متعاقب آن صدای توپی شنیده شد که به دستور شاه در شمیران شلیک شده بود و خبر می‌داد که فردا روز عید خواهد بود.

ادامه‌ی این مطلب را می‌توانید در شماره‌ی هشتادوهشتم، خرداد ۹۷ ببینید.

‌ خاطرات لیدی شیل، همسر وزیرمختار انگلیس در اوایل سلطنت ناصرالدین‌شاه، ترجمه‌ی حسین ابوترابیان، نشر نو: ۱۳۶۸.