روایت × تصویر

اصفهان کلان‌شهر کهنی است با ده‌ها بنای تاریخی باشکوه. بنا‌هایی که هر کدام برای معروف کردن یک شهر کفایت می‌کنند. اما اصفهان امروز همه‌ی اصفهان نیست. زیر این لایه‌ی شهر، اصفهان دیگری است با مکان‌های بسیاری که از یادها رفته‌اند: بلوار آیینه‌خانه، خیابان باغ گلدسته، محله‌ی هزار‌جریب، قلعه‌ی تبرک، آینه‌خانه، هفت‌دست، نمکدان و باغ زرشک و ده‌ها نام دیگر را می‌توان برشمرد که امروز دیگر از آن‌ها چندان نام و نشانی نمانده است. نام‌هایی که در حافظه‌ی اصفهان دیروز هستند اما در امروز آن بی‌نام‌ونشان‌اند. نشان از بارها عمارت کردن و ویران شدن. یا غارتگران و مهاجمان و حاکمان دست به تخریب می‌زدند یا بنایی کارکردش را از دست می‌داد و ناچار در مسیر نابودی می‌افتاد. شاید بهتر بود هر شهری برای خودش کتابی می‌داشت معرف سرگذشت شهر و تحولات و پوست‌اندازی‌های آن. شهر هرچه در مسیر شهرنشینی بیشتر پیش می‌رود، بناهایش بیشتر پوست می‌اندازند، نوتر می‌شوند و بر جای بناهای قدیمی، ساختمان‌های تازه سر بر می‌آورند و در این میان، نشان ازیادرفته‌ها را می‌توان تنها در عکس‌ها جست.

ارنست هولتسر آلمانی که هم مهندس بود و هم عکاس، کمی پیش از تخریب بناهای فرسوده‌ی به‌جامانده از دوران صفویان در اصفهان، میان سال‌های ۱۲۵۱ تا ۱۲۷۵ شمسی، بیست سال در اصفهان بود و توانست بخش‌هایی از اصفهان آن عصر را تصویر کند که امروز دیگر از آن‌ها جز نامی بر جای نیست. دیدن برخی از تصاویر هولتسر که از میان انبوه نگاتیوهای او انتخاب شده، بخشی از سیمای فراموش‌شده و ناپیدای اصفهان سده‌ی سیزدهم هجری را به ما نشان می‌دهد.

عمارت هفت‌دست یا کاخ ییلاقی شاه: نزدیک به رودخانه و بالاتر از پل خواجو قرار داشت. این عمارت در عصر صفوی محبس خانگی و محل انزوای کسانی بود که از چشم شاه افتاده بودند. این کاخ در سال 1279 شمسی به دلیل آسیب‌های فراوان و عدم توجه اولیای دولت تخریب شد.
عمارت هفت‌دست یا کاخ ییلاقی شاه: نزدیک به رودخانه و بالاتر از پل خواجو قرار داشت. این عمارت در عصر صفوی محبس خانگی و محل انزوای کسانی بود که از چشم شاه افتاده بودند. این کاخ در سال ۱۲۷۹ شمسی به دلیل آسیب‌های فراوان و عدم توجه اولیای دولت تخریب شد.

عمارت آیینه‌خانه‌ی شاه‌عباسی: کاخی بود در باغ سعادت‌آباد در کرانه‌ی جنوبی زاینده‌رود و شبیه به عمارت چهل‌ستون که در حدود سال 1030 شمسی در دوران پادشاهی شاه عباس دوم بنا شد. این عمارت تالار وسیعی داشت که در آن شانزده ستون رفیع با تذهیب فراوان نصب بود. این بنا نیز به علت فرسودگی و بی‌توجهی تخریب شد اما دو ستون از مجموعه‌ی ستون‌های آن را به کلیسای جلفا منتقل کردند و در آن‌جا کار گذاشتند.
عمارت آیینه‌خانه‌ی شاه‌عباسی: کاخی بود در باغ سعادت‌آباد در کرانه‌ی جنوبی زاینده‌رود و شبیه به عمارت چهل‌ستون که در حدود سال ۱۰۳۰ شمسی در دوران پادشاهی شاه عباس دوم بنا شد. این عمارت تالار وسیعی داشت که در آن شانزده ستون رفیع با تذهیب فراوان نصب بود. این بنا نیز به علت فرسودگی و بی‌توجهی تخریب شد اما دو ستون از مجموعه‌ی ستون‌های آن را به کلیسای جلفا منتقل کردند و در آن‌جا کار گذاشتند.