داستان

نگاهی ژرف و جسارتی چشم‌گیر لازم است که وقتی همه مفتون و مسحور پدیده‌ای تازه‌اند، کسی به گسترش افق‌های آن بیندیشد؛ وقتی صرفِ ثبت جهان واقعی روی صفحه‌ی تخت نگاتیو و کاغذ، هوش از سر حاضران و ناظران برده، کسی در پی آزمودن امکانات و قابلیت‌های این هنر و فن جدید باشد. میرزا ابراهیم‌خان عکاس‌باشی ملقب به صنیع‌السلطنه‌ی عکاس و فیلم‌ساز، چنین کسی بود.

عکس‌های میرزا ابراهیم‌خان را باید با هم‌دوره‌ای‌هایش، آنتوان سوروگین و میرزارضاخان عکاس‌باشی مقایسه کرد که هرکدام گونه‌هایی دیگر از عکاسی را پی می‌گرفتند. سوای مراسم رسمی و رویدادهای تقویمی، سوروگین به مردم‌شناسی علاقه داشت و میرزارضا در پی بالابردن کیفیت ثبت عکس بود. اما صنیع‌السلطنه راه دیگری می‌رفت. او شیفته‌ی بازتاب‌های فراواقعی دنیا در عکس بود. ساخت‌وسازها و فیگورها و سکانس‌هایی که جهانِ تصویری آن روز را گسترش می‌داد و برای بینندگان آن روز اعجاب‌انگیز بود. عکس‌های صنیع‌السلطنه، چیدمانی از آدم‌های واقعی در ترکیب‌‌بندی‌های غریب و گاهی فراواقعی است که بعضا شیطنت‌های ملی‌یسِ تردست را به‌یاد می‌آورد. میرزا ابراهیم به جز این ماجراجویی‌های فرمی، همواره در فکرِ تجربه‌ی روش‌های نوین در ثبت تصویر بود و دست آخر، یکصدوپانزده‌سال پیش در اوستاند بلژیک نخستین فیلم تاریخ سینمای ایران، یعنی «مظفرالدین‌شاه و همراهان در هتل پالاس» را ثبت کرد. پس از آن، دستگاه فیلم‌برداری را با خود به ایران آورد و نخستین فیلم‌های ایرانی را با بازی درباریان مظفرالدین‌شاه آفرید. فیلم‌هایی که بارقه‌های سینمای آن روز جهان به وضوح درشان هویدا است.