داستان

بیا از گورها بگوییم، از کرم‌ها و سنگ‌نوشته‌ها
خاک را کاغذمان کنیم و با چشمان اشکبار
بر سینه‌ی زمین، اندوه را بنویسیم
بیا وصی برگزینیم و از وصیت‌ها بگوییم
ریچارد دوم، شکسپیر

همسر یادنامه‌نویس می‌گوید: «وینستون چرچیل بود که سکته‌ات داد.» اما یادنامه‌نویس، مرد کوتاه و محجوبی با عینک کائوچویی و پیپی در دهان، سرش را بالا می‌اندازد و خیلی آرام جواب می‌دهد: «نه، وینستون چرچیل نبود.»

همسرش سریع می‌گوید: «پس تی‌اس الیوت بود که سکته‌ات داد». یواش می‌گوید، چون محل گفت‌وگو، مهمانی شام کوچکی است در نیویورک و بقیه انگار توجه‌شان جلب شده.

یادنامه‌نویس دوباره آرام جواب می‌دهد: «نه، تی‌اس الیوت نبود.»

اگر هم از سین‌جیم‌های همسرش رنجیده ـ از اصرار او بر این‌که نوشتن یادنامه‌های بلند برای درگذشتگان مشهور، زیر فشار موعدهای نیویورک‌تایمز دارد خودش را به طرف قبر هل می‌دهد‌ ـ چیزی بروز نمی‌دهد و صدایش را بلند نمی‌کند. اصولا اهل این کار نیست. آلدن ویتمن فقط یک‌بار صدایش را برای همسر جوان و موسیاه فعلی‌اش، جوآن، بلند کرده و آن یک‌بار هم درواقع جیغ کشیده. یادش نمی‌آید که دقیقا چرا جیغ کشیده. خاطره‌ی محوی دارد از این‌که جوآن را بابت جابه‌جا شدن چیزی توی خانه مقصر می‌دانسته اما گمانش این است که آخر سر خودش تقصیرکار از آب درآمده. ماجرا بیشتر از دو سال قبل اتفاق افتاده و فقط هم چند ثانیه طول کشیده ولی خاطره‌اش هنوز او را آزار می‌دهد؛ مصداق نادری از این‌که عنان از کف داده و از کوره در‌رفته. اما از آن موقع، آدم آرامی بوده. مردی قابل‌ پیش‌بینی که هر روز صبح زود، وقتی جوآن هنوز خواب است، از رختخواب بیرون می‌خزد و مشغول درست کردن صبحانه می‌شود: یک قوری قهوه برای جوآن، یک قوری چای برای خودش. بعد یک ساعت یا همین حدود در اتاق کارش می‌نشیند، پیپ می‌کشد، چایش را خرد خرد می‌نوشد و روزنامه‌ها را ورق می‌زند؛ ابروهایش بالا می‌رود هربار که می‌بیند دیکتاتوری ناپدید شده. سیاستمداری مریض است.

میانه‌های صبح، یکی از دو سه دست کت‌شلوارش را می‌پوشد و چشمی در آینه، پاپیونش را سفت می‌کند. مرد خوش‌تیپی نیست. صورتی تخت و کمابیش گرد دارد که تقریبا همیشه جدی است ـ اگر نگوییم خشن ـ و آن بالا به سری پر از موهای قهوه‌ای می‌رسد که در پنجاه‌ودو سالگی، هیچ ردی از خاکستری ندارند. پشت عینک کائوچویی‌اش، چشم‌های آبی کوچکی هست، خیلی کوچک، که به خاطر آب‌مروارید خفیف، سه ساعت یک‌بار داخل‌شان پیلوکارپین می‌چکاند و آن پایین هم، سبیل پرپشتِ سرخ‌فامی دارد که بیشتر ساعات روز، یک پیپ از میانش می‌گذرد تا بین دو ردیف دندان مصنوعی، جاگیر شود.

دندان‌های واقعی‌اش، همه‌ی سی‌ودوتایشان، شبی در ۱۹۳۶ در یکی از کوچه‌های شهر زادگاهش بریج‌پورت، با ضربه‌های سه مرد هیکلی، از دهانش بیرون ریخته‌اند یا لق شده‌اند. آن موقع بیست‌و‌سه سالش بوده؛ فارغ‌التحصیل هاروارد و سرشار از انرژی. مهاجمان ظاهرا بر سر چیزی با او اختلاف نظر داشته‌اند. ویتمن حالا نه خصومتی نسبت به ‌آن‌ها دارد ـ می‌گوید دیدگاه خودشان را داشته‌اند ـ و نه حسرتی به دندان‌های ازدست‌رفته‌. می‌گوید پر از سوراخ و پوسیدگی بوده‌اند و خلاص‌شدن از شرشان، برکتی بوده.

بعد از لباس پوشیدن، ویتمن با همسرش خداحافظی می‌کند اما دوری‌شان چندان طول نخواهد کشید. زن هم در نیویورک‌تایمز کار می‌کند و همان‌جا بوده، در یکی از روزهای بهار ۱۹۵۸، که ویتمن او را دیده؛ با لباس بته‌جقه‌ی رنگی، وسط سالن بزرگ و شلوغ «اتاق خبر» در طبقه‌ی سوم، وقتی داشته یک صفحه‌ی نمونه‌خوانی‌شده‌ را می‌برده به سرویس زنان در طبقه‌ی نهم، یعنی محل کارش. بعد از این‌که اسمش را با پرس‌وجو فهمیده، شروع کرده به فرستادن یادداشت‌های بی‌نام در پاکت‌های قهوه‌ای رنگ، با پست داخلی روزنامه. اولی‌شان این بوده: «شما در لباس بته‌جقه بسیار زیبا می‌شوید.» امضا: «انجمن بته‌جقه‌ی آمریکا». بعدتر خودش را معرفی کرده و سیزدهم ماه مه رفته‌اند رستوران تهران در خیابان چهل‌وچهارم منهتن. آن‌جا شام خورده‌اند و تا وقتی که سرپیش‌خدمت مودبانه عذرشان را خواسته، حرف زده‌اند.

جوآن شیفته‌ی ویتمن شده، به‌خصوص شیفته‌ی ذهن عجیبِ کهنه‌چینش با همه‌ی آن اطلاعات بیهوده: فهرست اسامی همه‌ی پاپ‌ها را می‌توانسته از اول به آخر و آخر به اول بگوید. تاریخ تاجگذاری همه‌ی پادشاهان و اسم تک‌تک معشوقه‌هایشان را می‌دانسته. می‌دانسته که معاهده‌ی وست‌فالیا در ۱۶۴۸ امضا شده و آبشار نیاگارا صدوشصت‌وهفت فوت ارتفاع دارد. می‌دانسته مارها پلک نمی‌زنند، گربه‌ها به مکان‌ها وابسته می‌شوند نه به آدم‌ها و سگ‌ها، به آدم‌ها نه مکان‌ها. مشترک قدیمیِ «نیواستیتزمن» بوده و «نوول ابزرواتوار» و تقریبا همه‌ی مجله‌های کیوسک «بیرون شهری» در میدان تایمز. روزی دو تا کتاب می‌خوانده و کازابلانکا را سی‌وشش بار دیده بوده. جوآن فهمیده که باید او را دوباره ببیند، هرچند شانزده سال کوچک‌تر بوده و دخترِ کشیش، و او اعتقاداتش می‌لنگیده. سیزده نوامبر ۱۹۶۰ با هم ازدواج کرده‌اند.

ادامه‌ی این گفت وگو را می‌توانید در شماره‌ی پنجاه‌وششم، تير ۹۴ ببینید.