جستار

نويسندگي در داستان‌نويسي خلاصه مي‌شود؟

در گذشته نویسنده و هنرمند را کسی می‌دانستند که از قدرت تخیل بالایی برخوردار است؛ كسي كه مي‌تواند تصویرهایی بکر و جذاب برای مخاطب خلق کند و به روايت منتقدان دوره‌ی رمانتیک اثرش هرچه بیشتر از واقعیت فاصله بگیرد. با این حال این روزها کمتر نویسنده‌ای را می‌توان یافت که اثری ناداستان خلق نکرده و به مواجهه‌ی بی‌واسطه با واقعیت نرفته باشد. آیا چنین آثاری در حوزه‌ی ادبیات قرار نمی‌گیرند؟ آیا الزاما پرداختن به واقعیت باعث کم‌ارزش شدن یک اثر نوشتاری می‌شود؟ ویلیام زینسر، آموزگار نویسندگی، در این متن تلاش می‌کند تا به این سوال‌ها پاسخ دهد و از نقش انکارنشدنی ناداستان در ادبیات این روزها بگوید.

تعطیلات آخر هفته‌ی چند سال پیش، برای سخنرانی در یک کنفرانس نویسندگی‌ که از سوی گروهی از زنان نویسنده‌ی‌ شهر بوفالو برگزار می‌شد به آن شهر رفتم. زنان در کارشان مصمم بودند و کتاب‌ها و مقالاتی که نوشته بودند قوی و به‌دردبخور بود. از من خواستند اگر ممکن است در گفت‌وگوی رادیویی‌ای که هفته‌ی بعد برای معرفی کنفرانس برگزار می‌شد شرکت کنم. آن‌ها همراه مصاحبه‌کننده در استودیو می‌نشستند و تلفنی با من که در آپارتمانم در نیویورک بودم صحبت می‌کردند.

روز تعیین‌شده برای مصاحبه فرا رسید و تلفن به صدا درآمد. مصاحبه‌گر پشت خط آمد و با شوخ‌طبعی بلیغی که اقتضای شغلش بود، خوشامدگویی کرد. گفت همراهش سه بانوی دوست‌داشتنی در استودیو هستند و وی مشتاق است بداند که نظر هر یک از ما در مورد وضعیت کنونی ادبیات چیست و چه توصیه‌ای برای شنوندگان برنامه داریم، شنوندگانی که همگی اهل ادب‌اند و طبع ادبی دارند. این مقدمه‌‌چینی صمیمانه همچون سنگی در میان ما فرود آمد. هر سه بانوی دوست‌داشتنی سکوت کردند، که از نظر من واکنش مناسبی بود.

سکوت ادامه یافت تا این‌که من بالاخره گفتم: «فکر می‌کنم باید از این پس از به کار بردن کلماتی نظیر ادبیات، ادبی و اهل ادب خودداری کنیم.» می‌دانستم به مصاحبه‌کننده آگاهی مختصری از این‌که ما چه‌جور نویسندگانی بودیم و می‌خواستیم در چه موردی حرف بزنیم داده بودند، اما هیچ چیز دیگری برای ارجاع در ذهنش نداشت. گفت: «به من بگویید نظرتان در مورد وضعیت ادبیات آمریکای امروز چیست؟» این سوال هم منتهی به سکوت شد. در نهایت گفتم: «ما این‌جاییم تا در مورد فن نوشتن حرف بزنیم.»

ادامه‌ی این مطلب را می‌توانید در شماره‌ی هفتادم، مهر ۹۵ ببینید.

*‌‌‌ این متن با عنوان Nonfiction as Literature در سال ۲۰۰۱ در کتاب On Writing Well منتشر شده است.