از قدیم، ایرانیان مهاجر به آفریقا معمولاً در مصر مقیم می‌شدند و شهر قاهره پایگاه اصلی آنها بود. در دوره‌ی قاجار، قاهره برای ایرانیان جایی بود شبیه اصفهان یا شیراز با این تفاوت كه بین‌المللی‌تر بود و رابطه‌ی نزدیكی با اروپا داشت. قاهره حتی محله‌ی ایرانی‌ها داشت و در بازارهایش راسته‌هایی برای فروش اجناس ایرانی بود. این اجتماع عظیم به خودی خود برخی نهادها را ایجاد میكرد؛ از حسینیه و تكیه و مسجد و مدرسه گرفته تا عكاسخانه و كتابفروشی و چاپخانه و ادارات روزنامه. بسیاری از روزنامه‌های فارسی‌زبان قاهره، برعكس روزنامه‌های مشابه چاپ اسلامبول، نه منتقد سیاست‌های كابینه‌های وقت بودند و نه ارگان مخالفین دولتی به حساب می‌آمدند. بیشترشان فقط سعی داشتند صدای ایران و ایرانی از شمال قاره‌ی آفریقا باشند. این روزنامه‌ها مشتركین فراوانی هم در ایران و عثمانی و هند و سیام و چین و اروپا و آمریكا داشتند. تجار و بازرگانانی كه می‌دانستند از طریق این روزنامه‌ها می‌توانند در عرصه‌ی بین‌المللی به معرفی و تبلیغ كالای خود بپردازند، بیشتر به این روزنامه‌ها آگهی می‌دادند. به غیر از این، آگهی‌های ترحیم داخلی در مصر و اسكندریه تا فروش كتاب و جراید و مجلات گوناگون، همگی در این روزنامه‌ها دیده می‌شود. یكی از این روزنامه‌ها، روزنامهی ثریا است كه با آغاز قرن بیستم میلادی در قاهره شروع به انتشار كرد و همسو با مباحث فرهنگی و مسائل و مشكلات مختلف ایرانیان مقیم مصر، آگهی‌هایی را منتشر میكرد. در ادامه تعدادی از این اعلانات و آگهی‌ها را می‌خوانیم.
شنبه ۱۳ آبان ۱۲۷۸/ قصاید غرا، غزلیات شیوا
دیوان عندلیب كاشانی كه مشتمل است بر قصاید غرا در مدح ائمه‌ی هدی علیهم‌السلام و غزلیات شیوا و مثنویات شیرین و رباعیات رنگین مراثی با خط خوب و جلد مرغوب چاپ اسلامبول در بادكوبه در دكان ملا عبدالخالق عطار به فروش میرسد. هركس طالب باشد به او رجوع نماید.
شنبه ۲۰ آبان ۱۲۷۸ / در سن شیخوخیت فوت كرده
مع تاسف از قراری كه این هفته از اسكندریه خبر رسید، حاجی محمد تاجر اصفهانی كه از تجار خوب نیك‌فطرت و از بنی اعمام مرحوم حاجی محمدحسین جواهری و سالیانی دراز در خارجه مشغول شغل تجارت بوده، در سن شیخوخیت فوت كرده است و از قاهره و سایر نقاط مصر تجار و اعیان برای ختم آن مرحوم در رمله‌ی اسكندریه حاضر شده، سه چهار روز عزاداری شایان از آن مرحوم بر پای داشته‌اند. اینك خطی كه از حاجی محمدحسین فرزند ارشد آن مرحوم به اداره رسیده و تشكر از حضرات تجار و غیره كه در این محفل عزا حاضر شده‌اندكرده. در موقع فوت والدم مرحوم حاجی محمد اصفهانی كه در روز چهارشنبه بیستم جمادی‌الثانیه واقع شد، از تمام تجار و محترمین ایرانی و غیره كه از اطراف زحمت كشیده به رمله‌ی اسكندریه تشریف آورده یا با تلگراف اظهار همدردی و محبت فرموده‌اند، تشكر می‌گویم و عذر زحمات می‌خواهم و مستدعی هستم به‌واسطه‌ی روزنامهی ملی خودمان تشكرات این بنده را اعلان فرمایند.
اقل الحاج محمدحسین اصفهانی
شنبه ۲۷ آبان ۱۲۷۸/ وجه روزنامهی ثریا
هم مكرر محض اعلام و اطلاع مشتركین ایران لازم است بنگاریم كه وجه روزنامهی ثریا را باید مقدم لطف كنند و به یك قسط بدهند و محض رفاهت، سه ماه پس از این تاریخ، وكلا قبض حواله خواهند داد و در ماه پنجم از سال كلیه‌ی محاسبات آن سال را باید وكلا به اداره بپردازند كه دیناری حقوق اداره در محل نماند و وكلا حق شكایت از مشتركین به اداره ندارند و سخنانشان مسموع نخواهد افتاد و خود مجازند كه هریك از مشتركین را در دادن وجه تعلل نمایند، روزنامه او را مقطوع دارند و در همان هفته به اداره اطلاع دهند.
شنبه ۱۸ آذر ۱۲۷۸/ ترقی تجارت ایرانیان
از تجارتخانه‌ی كمپانیه‌ی ایرانیان عشق‌آباد، محض ترقی و وسعت تجارت ایرانیان به خارجه و از خارجه به ایران، این شركت از پانزدهم شهر رمضان‌المبارك سنه‌ی ۱۳۱۶ مطابق پانزدهم یانوار (ژانویه) ۱۸۹۹ تشكیل گردید.
مركز این شركت در عشق‌آباد است و با ایران و خارجه هر قسم اجناس و تبدیل بروات و رجوعات تجاری جاری است و محض استحكام این شركت به اعضای دیوانخانه‌ی دولت بهیه‌ی روسیه خلدالله ملكه تصدیق شده و اسامی شركای اصلیه یازده نفر در ختم این اعلان رسمی، مسطور می‌گردد و این شركا ضامن یكدیگرند. هرگونه تشویق و رعایت و حمایت در ایران كه وكلای این اداره را لازم شود، كارپردازی دولت علیه ایران خلدالله ملكه متكفل شده است. اسامی شركا: آقای آقا كاظم اشرفاف، آقا عزیزالله اسماعیلاف، حاجی حسینقلی صادقاف، حاجی غلامرضا كاشانی، حاج ملا علی محمداف، آقا محمدابراهیم رضایوف، آقا مشهدی ابراهیم صیاداف، آقا محمدمهدی حسیناف، آقا رحمتالله اسماعیلاف، حاجی علیمحمد تقییوف و آقا محمدحسیناف.
شنبه ۱۶ دی ۱۲۷۸/ یوسف الشامی
جوانی از ارامنه‌ی بلاد شام رعیت دولت علیه‌ی عثمانی، چندی قبل در خاك ایران وفات كرده. فوت وی را چنانكه رسم معمول است به سفارت دولت عثمانی خبر می‌دهند. معلوم می‌شود این جوان تركه نیز داشته و در ایران به شغل معلمی لسان خارجه می‌پرداخته است. خبر وفات وی به خواهرش كه اینك در قاهرهی مصر اقامت دارد میرسد و اكنون می‌خواهد بر مسكن مدفن برادر اطلاع یابد كه در كدام یك از شهرهای ایران مشغول شغل معلمی بوده و در كجا درگذشته است تا پس از اطلاع، خواهریت خود را به ثبوت رساند و تركه‌ی او را كه در سفارت عثمانی امانت است دریافت نماید. اسم شخص متوفی یوسف الشامی كسبریان است و معلم زبان تركی و روسی و فرانسوی و آلمانی و ارمنی بوده است. خواهشمندیم هركس را از حال و احوال وی خبری باشد، كتبا به اداره‌ی ثریا در شارع عابدین در قاهره اطلاع دهد تا ما نیز خواهرش را از ماجرا مطلع داریم؛ البته عندالله بی اجر نخواهد بود.
ادامه‌ی این مطلب را می‌توانید در شماره‌ی هفتادوهشتم، تیر ۹۶ ببینید.
* روزنامهی ثريا، سال دوم، ۱۲۷۸ ـ ۱۲۷۹ شمسي.
