تاج گل اهدایی موسولینی، نخست وزیر و پیشوای ایتالیا در زمان مرگ محمدعلی‌شاه در ساوونا

روایت × تصویر

عكس‌های مراسم تشییع محمدعلی‌شاه در ایتالیا

محمدعلی‌شاه قاجار به معنی واقعی کلمه ثمره‌‌‌ی آزادیخواهی و استبداد است. از سویی خلق‌ و خویش به امیرِکبیر (جد مادری) کشیده و از دیگر سوی به ناصرالدین‌شاه(جد پدری). تصویر مشهورش همان است که با سیمایی گرد و با تاجی که برای سرش بزرگ است و سنگینی می‌کند بر صندلی نشسته. او در بدترین اوضاع استبدادی مطلقه‌ی قاجارها به سلطنت رسید.
ولیعهد بود که همراه پدر، در ایالت آذربایجان، به حکومت‌های خرد می‌رفت. طعم دوری از مادر و کشمکش‌های همیشگی او با پدر، کام کودکی او را تلخ و خلقش را تند کرده بود. عشق دوران جوانی‌اش، لباس قزاقی با قبای ماهوت و شوشکه‌های براق بود و البته خواندن زبان روسی که پیشرفت بسیار خوبی در آن داشت. شامگاه چهارشنبه، هجدهم دی ماه ۱۲۸۵، بالاخره پس از انتظاری طولانی، دست روزگار نوبت را به شاه نوتخت رساند؛ پدر درگذشت و محمدعلی‌میرزا به شاهی رسید اما سرنوشتش همچنان داشت پیچیده‌تر می‌شد. رفتار مشروطه‌خواهان بر خشم شاه جوان افزود و مستبدترش کرد. مخالفتش با مشروطه و استبدادخواهی‌اش چندان پایدار نماند و فاتحین، سلطان احمد میرزای دوازده‌ساله را که به‌شدت اشک می‌ریخت از باغ سفارت روس به کاخ گلستان بردند. محمدعلی‌میرزا به روسیه تبعید شد و سرنوشتش بار دیگر تغییر کرد. زندگی آرام محمدعلی‌شاه در تبعید باز بر هم خورد و با رسیدن قشون بلشویکی به محل اقامتش در اودسا، راهی ساوونا در ایتالیا گردید.
عید نوروز ۱۳۰۴، آغاز سالی پر حادثه برای قاجارها بود. در شانزدهمین روز از نوروز، محمدعلی‌میرزا در عمارت شخصی در بندر ساوونا درگذشت و جنازه‌اش با همراهی فرزندان، رجال ایرانی و فرستادگان وی‍ژه‌ی موسولینی و مردم شهر، که سیمای او را در کنار ساحل خوب به خاطر داشتند، تشییع و سپس راهی کربلا شد تا در آن‌جا دفن شود. آنچه در ادامه خواهید دید عکس‌هایی از مراسم تشییع محمدعلی‌میرزا در ایتالیا است که برای نخستین بار منتشر می‌شود. این عکس‌ها از آرشیو موسسه‌ی مطالعات تاریخ معاصر ایران گزینش شده است.

تاج گل اهدایی موسولینی، نخست وزیر و پیشوای ایتالیا در زمان مرگ محمدعلی‌شاه در ساوونا

صف تشییع‌کنندگان
در تصویر احمدشاه قاجار و برادرش حسینعلی‌میرزا اعتضادالسلطنه و شاهزاده میرزا رضاخان ارفع‌الدوله و میرزا مصطفی خان صفاءالممالک، سفیر ایران در ایتالیا، و غفارخان جلال‌السلطنه، وزیرمختار،
دیده می‌شوند.

جنازه‌ی محمدعلی‌شاه در کالسکه‌ی تشریفات تشییع (هِرس)
پشت سر کالسکه‌ ‌احمدشاه و برادرانش به همراه جمعی از رجال ایرانی مقیم ایتالیا دیده می‌شوند.