اشک به اشک

نقشه‌ی تهران، دوره‌‌ی ناصری

روایت × گزارش

روايت چهل منبر در روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه

چهل‌منبر، مراسمی بوده که در شبِ نهمِ محرم، برابرِ ‌شبِ عاشورا برگزار می‌شده. استفاده از فعلِ ماضی برای این مراسم جفاست چرا که هنوز در جاهایی اجرا می‌شود؛ مثلا در رشت اما ظاهرا در تهران رونقِ سابقش را ندارد. چهل‌منبر، پیاده رفتن از پای منبرِ ‌وعظ به منبرِ دیگر در طولِ عصرِ تاسوعا بود، همراه ادای نذر و روشن‌کردنِ شمع و حاجت‌خواهی. آدمی که عزمِ چهل منبر می‌کرد، هر‌‌بخشِ سوگنامه امام(ع) را پای منبری و واعظی می‌شنید و چند دقیقه‌ای گریه می‌کرد و سراغِ منبرِ بعدی می‌رفت. ترکیبی بود از عزاداریِ شنیداری و استحبابِ پیاده‌روی در مسیری که امام رفته ‌بود و شاید صله‌ارحام چرا که بسیاری از منابر و تکیه‌ها متعلق به اقربا و آشنایان بود. چهل‌منبرِ روایت شده توسطِ اعتماد‌السلطنه، ذکر محلِ‌ روضه‌ها وتکیه‌هاست در تهرانِ دوره ناصرالدین شاه ولی بیشتر از آن، نشان می‌دهد که تکایا و منبرها در طولِ عزای امامِ شهید، گُله به گُله شهر را می‌گرفته و زائرِ چهل‌منبر چه راه درازی را برای طی طریقِ چهل‌گانه می‌گذرانده.

صبح امين‌الدوله و نظام‌الملك و جمعي، روضه آمدند. بعد در خانه رفتم. سرِ ناهار و بعد از ناهار، روزنامه خوانده شد. عصر، خانه‌ی اديب‌الملك، روضه‌خواني رفتم. امشب، چهل‌منبر كه هر سال مي‌روم، رفتم. اسامي خانه‌ها از قرار تفصيل ذيل است:

۱- خانه‌ی خودم، خيابان نظاميه

۲- خانه‌ی فراشباشي ميرزا سعيدخان، پامنار

۳- خانه‌ی سيدهاشم، پامنار

۴- خانه‌ی آقاي شيخ، پامنار

۵- خانه‌ی آقا سيدفتح‌الله، پامنار

۶- خانه‌ی آقا سيدرضا، پامنار

۷- مسجد آقا ميرمحمدعلي، پامنار

۸- خانه‌ی پسرِ غلام‌باشي ميرزا ابوالقاسم سفارت روس، پامنار

۹- خانه‌ی حاجي سيدعزيزالله، پامنار

۱۰- خانه‌ی ملاعلي عبدالباقي، پامنار

۱۱- خانه‌ی حاجي سيدمحمدِ روضه‌خوان

۱۲- خانه‌ی حاجي سيدعباس دومنبر

۱۳- خانه‌ی ميرزا علينقي شيرازي

۱۴- خانه‌ی سیدبرهان سرچمبک

۱۵- تکیه‌ی سرچشمه

۱۶- خانه‌ی سیدحسین شیرازی

۱۷- سرچشمه

۱۸- خانه‌ی خليل‌خان سرتيپ، سرچشمه

۱۹- خانه‌ی سادات اخوي، سرچمبك

۲۰- خانه‌ی سيدجعفر، سرچمبك

۲۱- خانه‌ی حاجي محمدحسين جواهري سرچمبك

۲۲- خانه‌ی حاجي محمدعلي كفش‌دوز سرچمبك

۲۳- تكيه‌ی رضاقلي‌خان، سرچمبك

۲۴- خانه‌ی حاجي ميرزا شفيع مستوفي

۲۵- خانه‌ی ميرزا حبيب‌الله، پيشكار صاحب ديوان

۲۶- خانه‌ی آقا سيدجعفرِ روضه‌خوان مرحوم

۲۷- تكيه‌ی دانگي، پامنار

۲۸- تكيه‌ی محقق، پامنار

۲۹- خانه‌ی شكرالله ميرزا، پامنار

۳۰- خانه‌ی حاجي علي‌اكبر تاجر حياط شاهي

۳۱- خانه‌ی حاجي ميرزا محمدعلي حياط شاهي

۳۲- خانه‌ی آقا سيدجواد حياط شاهي

۳۳- خانه‌ی سيدمحمدعلي حياط شاهي

۳۴- خانه‌ی دايي شمس‌الدوله حياط شاهي

۳۵- خانه‌ی پسر مرحوم سيدقاسم حياط شاهي

۳۶- خانه‌ی آقا سيدعلي، در اندروني خيابان ناصريه

۳۷- خانه‌ی آقا سيدعلي روضه‌خوان، خيابان شمس‌العماره

۳۸- خانه‌ی ميرزا محمد، كوچه‌ی خراساني‌ها

۳۹- آقا سيدعلي روضه‌خوان، كوچه‌ی خراساني‌ها

۴۰- خانه‌ی حاجي ميرزا حسين مرشد حياط شاهي